Η Σκιάθος είναι - ίσως- το μόνο ελληνικό νησί που διατηρεί το ίδιο όνομα στο πέρασμα των αιώνων. Αρκετοί ιστορικοί συγγραφείς και γεωγράφοι, Έλληνες και Λατίνοι, έχουν ασχοληθεί με την ετυμολογία του τοπωνύμιου “Σκιάθος”. Επικράτησαν κυρίως τρεις εκδοχές. Η πρώτη προσεγγίζει το ζήτημα ετυμολογικά. Είναι σύνθετη λέξη αποτελούμενη από τις λέξεις σκιά και Άθως, λόγω της γειτνιάσεως με το Άγιον Όρος και τη Χερσόνησο του Άθω. Κατά μία εκδοχή, το όνομα συνδέεται με τη σκιά που ρίχνει στο νησί το Άγιο Όρος.

Κατά μία άλλη, το όνομα σχετίζεται με την πολίχνη Σκιά της
Εύβοιας, απ› όπου ξεκίνησαν οι Χαλκιδείς για να έρθουν στο
νησί. Η τρίτη και πιθανότερη εκδοχή, συνδέει την ονομασία
του νησιού με την πλούσια σκιά που δημιουργούν τα πολλά
δέντρα. O Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης συμφωνούσε με
όσους πίστευαν ότι το όνομα Σκιάθος είναι προ-ελληνικό και
το έδωσαν στο νησί οι πρώτοι οικιστές του, οι Πελασγοί κατά
την ελληνιστική περίοδο, εντυπωσιασμένοι από την πολλή
σκιά που σχημάτιζαν τα ψηλά δέντρα, καθότι η Σκιάθος ήταν
“τόπος σκιόης, σκιερός, κατάσκιος”.

Διάφορα προϊστορικά ευρήματα μάς δείχνουν ότι το νησί
έχει κατοικηθεί από τους προϊστορικούς χρόνους, χωρίς
να γνωρίζουμε ακριβώς ποιοι έζησαν τότε. Το νησί έχει
παράδοση στη ναυπηγική βιομηχανία και σε συνδυασμό με
το γόνιμο έδαφος, ήταν σπουδαίο μέρος ξεκούρασης για τους
ταξιδιώτες. Πιστεύεται ότι ο Ιάσονας με τους Αργοναύτες,
καθώς και ελληνικός στόλος, καθ’ οδόν προς την Τροία,
έκαναν στάση εδώ πριν συνεχίσουν. Τον 7ο αιώνα π.Χ., οι
Χαλκιδείς εγκαταστάθηκαν εδώ και το νησί είχε στρατηγική
θέση στους Περσικούς πολέμους, του 5ου αιώνα π.Χ.

Η μεγαλύτερη καταστροφή έγινε τον 2ο π.Χ. αιώνα, όταν
ο Φίλιππος Γ›, λεηλάτησε το νησί για να αποτρέψει τους
Ρωμαίους να εισβάλουν και να το κατακτήσουν. Το νησί
απολάμβανε σχετική ελευθερία στη ρωμαϊκή και βυζαντινή
περίοδο μέχρι την ενετική, τον 13ο αιώνα. Στη διάρκεια του
Μεσαίωνα δέχεται τις συνεχείς επιθέσεις των πειρατών.

Οι κάτοικοί του μεταφέρονται στο Κάστρο και κάνουν ό,τι
μπορούν για να προστατευθούν. Το τελειωτικό χτύπημα
δόθηκε το 1538, όταν εισβάλουν οι Τούρκοι. Μετά από
άμυνα μιας εβδομάδας, οι Τούρκοι εισβάλουν στο Κάστρο,
σκοτώνοντας άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Το 1770 το
νησί συμμετείχε στη νικηφόρα ναυμαχία του Τσεσμέ, στο
πλευρό του Ρώσου ναυάρχου Αλεξίου Ορλώφ και λίγο μετά
πρόσφερε άνδρες και πλοία στον Λάμπρο Κατσώνη, που
δρούσε την εποχή εκείνη κατά των Τούρκων με επιδρομές
στα τουρκικά παράλια και επιθέσεις σε τουρκικά πλοία. Το
νησί απελευθερώθηκε τελικά το 1829. Από τότε, είναι ένα
ήσυχο μέρος, με εξαίρεση το Β› Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι
Γερμανοί πυρπόλησαν το νησί.

Προϊστορικά Χρόνια (3000 π.Χ. – 800 π.Χ.)

Η ιστορία της Σκιάθου, είναι βαθιά ριζωμένη στους αιώνες και
η απαρχή της βρίσκεται στα προϊστορικά χρόνια. Η ομορφιά
του περιβάλλοντος, το ασφαλές και ευρύχωρο λιμάνι που το
προστατεύουν τέσσερα νησάκια καταπράσινα, η πλούσια γη
της και ο θαλάσσιος πλούτος της, την έκαναν ελκυστικό πόλο
εγκατάστασης για τις μετακινούμενες κατά την προϊστορική
περίοδο φυλές. Αποτέλεσε σταθμό για τους Αργοναύτες στο
ταξίδι τους για την Κολχίδα, καθώς και για τον ελληνικό στόλο
που με επικεφαλής τον Αγαμέμνονα εκστράτευσε εναντίον
της Τροίας.

Αρχαϊκά Χρόνια (8ος – 5ος αι. π.Χ.) (480 – 750 π.Χ.)

Περίπου τον 8° ή τον 7° αιώνα π.Χ. ήρθαν στο νησί οι
Χαλκιδείς, Ίωνες που σε κάποια από τις εκστρατείες τους για
να ιδρύσουν αποικίες στη Χαλκιδική, κατέκτησαν το νησί
και ίδρυσαν αποικία στη νοτιοανατολική πλευρά του, στη
θέση της σύγχρονης πόλης της Σκιάθου, πάνω στο ύψωμα,
ώστε να κυριαρχεί σ› ολόκληρο το μεγάλο όρμο και το
εσωτερικό διπλό λιμάνι. Η πόλη ήταν περιτειχισμένη με
τείχος από τετράγωνους μαρμάρινους λίθους, μεγάλους και
ακατέργαστους και επικοινωνούσε με την ενδοχώρα και το
λιμάνι με δύο πύλες. Η πόλη αυτή έζησε σ› όλη τη διάρκεια
των κλασικών, ελληνιστικών και βυζαντινών χρόνων μέχρι
την εποχή που δημιουργήθηκε η μεσαιωνική πόλη, το Κάστρο,
στο βόρειο τμήμα του νησιού.

Κλασική Εποχή (480 π.Χ. – 323 π.Χ.)

Η Σκιάθος πρωταγωνίστησε την περίοδο των Περσικών
Πολέμων, όπως μας λέει ο Ηρόδοτος, παίρνοντας ενεργό
μέρος στον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Περσών.
Μάλιστα το 480 π.Χ. οι κάτοικοι της Σκιάθου ειδοποίησαν από
την τοποθεσία “Πυργί ή Πριϊ” με πυρσούς τους Έλληνες που
βρίσκονταν στο Αρτεμίσιο της Εύβοιας για την επικείμενη
κάθοδο από τον δίαυλο μεταξύ Σκιάθου και Μαγνησίας του
περσικού στόλου απ’ τη Θεσσαλονίκη.

Το 478, η Σκιάθος, έγινε μέλος της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας,
γνωστής ως συμμαχίας της Δήλου. Έτσι από τη μια κέρδισε
την αυτονομία και την ανεξαρτησία της, από την άλλη όμως,
υποχρεώθηκε να καταβάλλει στο «συμμαχικό ταμείο» ετήσιο
«φόρο» για τη συντήρηση του συμμαχικού στόλου.

Ελληνιστική Εποχή (323 π.Χ. – 30 π.Χ.)

Ιστορικά εμφανίζεται πάλι από την εποχή του Φιλίππου Ε›
(279-238π.Χ.) του Μακεδόνα βασιλέα που την εποχή εκείνη
βρισκόταν σε πόλεμο με τους Ρωμαίους.

Η Σκιάθος εκείνα τα χρόνια δεινοπαθεί αρκετά γιατί οι
πολεμικές επιχειρήσεις διαδραματίζονται στις γύρω περιοχές.

Κατά τον Β Μακεδονικό πόλεμο, το 200 π.Χ., ο Φίλιππος
δίνει διαταγή να καταστραφούν τόσο η Σκιάθος, όσο και
η Σκόπελος προκειμένου να μην πέσουν στο αντίπαλο
στρατόπεδο. Και πραγματικά το ίδιο έτος φτάνει στο νησί ο
Ρωμαϊκός στόλος και ο στόλος του Αττάλου Α› της Περγάμου
που ήταν σύμμαχος της Ρώμης και παίρνουν σαν λεία ό,τι είχε
απομείνει από την ερήμωση του Φιλίππου.

Βυζαντινά (1204-330) και
Ενετοκρατικά Χρόνια (1538-1204)

Ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν για τη Σκιάθο της πρώιμης
Βυζαντινής περιόδου.

Γνωρίζουμε μόνο ότι το 325 μ.Χ. οι κάτοικοι του νησιού
άρχισαν να ασπάζονται το χριστιανισμό και ότι το 530 μ.Χ. η
Σκιάθος έγινε έδρα ομώνυμης επισκοπής η οποία ανήκε στη
Μητρόπολη Λάρισας και ότι χτίστηκε η πρώτη εκκλησία, η
Αγία Τριάδα και ότι το 758 μ.Χ. επί Κων/νου του Κοπρώνυμου
στο λιμάνι της Σκιάθου ήταν αγκυροβολημένος ο Βυζαντινός
στόλος, ο οποίος βοήθησε την Θεσσαλονίκη όταν επρόκειτο
να της επιτεθούν οι Σλάβοι και οι Βούλγαροι.

Τουρκοκρατία (1821 - 1538)

Ενώ η στεριανή Ελλάδα πέφτει στα χέρια των Τούρκων, στη
Σκιάθο θα κυριαρχήσουν οι Βενετοί ως το 1538 όταν και το
νησί κατελήφθη οριστικά από τους Οθωμανούς: ο Τούρκος
κουρσάρος-αρχιναύαρχος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα
εκμεταλλευόμενος τη διάθεση κάποιων προκρίτων και
κατοίκων του Κάστρου εναντίον των Βενετών, θα κυριέψει το
Κάστρο ύστερα από πολιορκία 6 ημερών, οριοθετώντας τους
σχεδόν 3 αιώνες της Τουρκοκρατίας στο νησί.

Ελληνική Επανάσταση 1821

Η Σκιάθος παρά το γεγονός ότι ήταν μακριά από το κέντρο
των επιχειρήσεων και αποτελούσε εύκολη λεία για τον
τούρκικο στόλο, σύντομα τάχτηκε υπέρ της ελληνικής
επανάστασης.

Οι υπηρεσίες των Σκιαθιτών, κατά κύριο λόγο ναυτικές, στη
διάρκεια του ξεσηκωμού του ‹21, υπήρξαν σημαντικές. Το
1770 το νησί συμμετείχε στα «Ορλωφικά», τη ναυμαχία του
Τσεσμέ με επικεφαλής το ρώσο αξιωματικό Αλέξιο Ορλώφ.

Η προεπαναστατική κίνηση των αρματολών και των κλεφτών
του Ολύμπου μετά το κίνημα του Ορλώφ συνεχίζεται στη
Σκιάθο και τη Σκόπελο από το 1806 έως 1816. Το 1804, η
Σκιάθος είχε 12 πλοία με 144 ναύτες και 48 κανόνια, τα οποία
και προσφέρει στο απελευθερωτικό κίνημα του Λάμπρου
Κατσώνη, κάνοντας επιδρομές στα παράλια της Τουρκίας και
επιθέσεις σε τουρκικά πλοία.

Αρχές 19ου αιώνα & Γερμανική κατοχή

Κατά το 1919-1914 στην Σκιάθο βρήκαν καταφύγιο Έλληνες
Μικρασιάτες από το χωριό Αγία Παρασκευή Τσεσμέ της
Μικράς Ασίας λόγω των διωγμών από τους Τούρκους αλλά
όταν έμαθαν ότι κόπασαν οι τούρκικες βιαιότητες, σταδιακά
επέστρεψαν στη Μικρά Ασία. Μετά τη Μικρασιατική
Καταστροφή του 1922, οι ίδιες οικογένειες εγκαταστάθηκαν
μόνιμα στο νησί εμπλουτίζοντας το πληθυσμιακά, πολιτισμικά
και οικονομικά.

Στην εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και της
Αντίστασης, η Σκιάθος διακρίθηκε ιδιαίτερα, τόσο μέσα από
τη δημιουργία του δικτύου διαφυγής των Συμμάχων, όσο και
από την άμεση συμμετοχή εκατοντάδων κατοίκων του νησιού
στην ένοπλη πάλη.

Νεότερα χρόνια

Το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα άλλαξε ριζικά την όψη
της Σκιάθου, τον τρόπο ζωής και πολλές από τις συνήθειες
και τις αντιλήψεις των κατοίκων του νησιού. Η επικράτηση
του τουρισμού, και δη του μαζικού ξένου τουρισμού, έγινε
η αφορμή να στραφούν σχεδόν αποκλειστικά σ’ αυτόν τον
τομέα επαγγελματικώς οι περισσότεροι από τους ντόπιους
κατοίκους και τους αναρίθμητους εσωτερικούς και ξένους
μετανάστες του νησιού.Στις αρχές της δεκαετίας του 1970
κατασκευάστηκε το αεροδρόμιο, το οποίο δίνει ακόμα
μεγαλύτερη άνθηση στην οικονομία του νησιού.

Ναυτική Ιστορία

Η Σκιάθος λόγω της γεωγραφικής της θέσης αλλά και
του ασφαλούς λιμανιού της, ήταν προορισμένη να παίξει
σπουδαίο ρόλο τόσο στη ναυπηγική όσο και στη ναυτική
παράδοση. Η ενασχόληση των Σκιαθιτών με τη ναυτιλία
ξεκινά από τα βάθη των αιώνων και εξελίσσεται αδιατάρακτα
μέχρι και σήμερα.

Το 478 π.Χ. οι Σκιαθίτες προσχωρούν στην Α’ Αθηναϊκή
ναυτική συμμαχία, πληρώνοντας 1000 δραχμές το χρόνο
στον “από Θράκης φόρον”. Αργότερα προσχώρησαν και
στη Β’ Αθηναϊκή συμμαχία. Στον πόλεμο των Αθηναίων
εναντίον του Φιλίππου του Β’, η Σκιάθος χρησιμοποιείται
ως ναύσταθμος, κατά τον Δημοσθένη. Στους ταραγμένους
καιρούς που ακολούθησαν Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Βενετοί,
Οθωμανοί χρησιμοποίησαν τη Σκιάθο ως βάση εξορμήσεων
των κατακτητικών τους σχεδίων.

Μπούρτζι

Το Μπούρτζι είναι μια μικρή χερσόνησος, η οποία χωρίζει
στα δύο το λιμάνι της Σκιάθου. Ήταν φρούριο που ιδρύθηκε
στα χρόνια της Α› Ενετοκρατίας από τους αδελφούς Γκίζι,
οι οποίοι κατέλαβαν τη Σκίαθο το 1207, μετά την άλωση της
Πόλης από τους Σταυροφόρους.

Ήταν περιτειχισμένο με επάλξεις και πολεμίστρες και δεξιά
και αριστερά της πύλης είχε δύο στρογγυλούς πύργους.
Ακόμα, στο φρούριο υπήρχε δεξαμενή και ένα εκκλησάκι του
Αγίου Γεωργίου, προστάτη των Ενετών, το οποίο πιθανότατα
έχτισαν οι αδελφοί Γκίζι. Λόγω της εκκλησίας αυτής, το
Μπούρτζι ονομαζόταν και «Καστέλλι του Αγίου Γεωργίου».
Το φρούριο καταστράφηκε το 1660 όταν κατάλαβε το νησί
ο Ενετός ναύαρχος Φραγκίσκος Μοροζίνι. Από το παλιό
φρούριο σώζονται λίγα υπολείμματα από τα τείχη και
συνεπώς το ύψος τους είναι αδύνατον να προσδιοριστεί.

Μέρες τιμής και μνήμης

Η Σκιάθος διατηρεί ήθη και έθιμα αιώνων, τα οποία δεν
παρουσιάζει σαν αξιοθέατα, αλλά σαν αναπόσπαστο κομμάτι
της καθημερινότητας των κατοίκων και των επισκεπτών.

Ο εορτασμός της 21ης Νοεμβρίου αποτελεί μεγάλο
θρησκευτικό γεγονός, γιατί η Παναγία Εικονίστρια είναι η πολιούχος
του νησιού. Με πίστη και ευλάβεια, η εικόνα της Παναγίας
μεταφέρεται με πομπή από τον μητροπολιτικό ναό της
Σκιάθου, όπου φυλάσσεται, στον τόπο της Ευρέσεως,
στην Ιερά Μονή Εικονίστριας. Μεταφέρεται από χέρι σε
χέρι και πλήθος κόσμου συνοδεύει την εικόνα με τα πόδια,
ακολουθώντας τη διαδρομή που διαρκεί τρεις ώρες περίπου.

Φορεσιές

Πριν δυο αιώνες, άντρες και γυναίκες, φορούσαν τη
Σκιαθίτικη ενδυμασία.

Οι άντρες φορούσαν βράκες και μακρύ φέσι με μακριά
φούντα. Η ενδυμασία τους ήταν όμοια με την ενδυμασία των
Υδραίων. Λίγα όμως χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821,
άρχισαν να αντικαθιστούν τις βράκες τους με παντελόνια και
σακάκια. Σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα η αντικατάσταση
της ανδρικής σκιαθίτικης ενδυμασίας γενικεύτηκε και έχει
περάσει σχεδόν ένας αιώνας από τότε που πέθανε και ο
τελευταίος Σκιαθίτης βρακάς. Για αυτό το λόγο σήμερα
δε μπορεί ούτε καν να περιγραφεί η σκιαθίτικη ανδρική
ενδυμασία.